Velden zonder kuilen, modderpoelen, uitdroging, kale plekken of hoge onderhoudskosten. Precies wat het Afrikaanse voetbal nodig heeft. Met die gedachte legt wereldvoetbalbond FIFA – in de aanloop naar het WK 2010 – overal in Afrika kunstgrasvelden aan. Maar in Ghana levert de nieuwe mat vooral strijd op.
Tekst: Arnold Pannenborg en Sanne Terlingen. Foto’s: Sanne Terlingen
Boos staan coach Steve Polack en zijn spelers voor het Tema Sports Stadium. De poort van het voetbalstadion blijft vandaag gesloten voor het elftal van King Faisal, horen ze. Morgen mogen ze naar binnen. Niet eerder.
Een schande, vindt Polack. Goed, de wedstrijd tegen Tema in de hoogste divisie van Ghana is ook pas morgen. Maar hij had niet voor niets naar ’s lands voetbalbond gebeld. Of zijn team vandaag al in Tema’s stadion mocht trainen, had hij gevraagd. Gewoon, omdat het voetbalveld daar als enige in Ghana uit astroturf bestaat: een synthetische vervanger van natuurgras. “Rennen, draaien, schieten, tackelen – op normaal gras gaat dat anders dan op astroturf”, aldus de coach. “Als we daar niet even aan mogen wennen, spelen we morgen met een handicap.”
Schaap offeren
De Ghanese voetbalbond vond het prima dat King Faisal een dagje eerder zou komen. De supporters van Tea niet. Ze barricaderen in grote getalen de ingang van het stadion. Dag en nacht bewaken ze hun veld. “Wie toch een poging waagt het stadion te betreden wordt door de supporters weer naar buiten gemept”, vertelt Polack. “En Winfred Osei Palmer, Tema’s clubvoorzitter, vecht eigenhandig mee.”
De aanhangers van Tema worden niet gedreven door bloeddorst. Zij willen simpelweg voorkomen dat hun team behekst wordt. Hoewel hoger opgeleide Ghanezen volhouden dat Afrikanen allang niet meer in magie geloven, denkt het merendeel van de lokale bevolking dat juju wel degelijk bestaat. Isaac ‘Opeele’ Boateng, tijdens de aanleg van het kunstgrasveld coach van Tema Youth, verklapt dat dit ook voor Ghanese voetballers geldt: “Sommige teams leggen toffees rondom hun stadion, zodat de door tegenstanders gestuurde dwergen de weds
trijd niet beïnvloeden. En als een spelersbus naar de stad Sunyani in de behekste Brong-Ahafo-regio rijdt, stopt de chauffeur bij iedere rivier, zodat het team daar een schaap kan offeren.”
De favoriete manier om de tegenstander belabberd te laten spelen: het begraven van behekste voorwerpen onder zijn grasmat. Bijvoorbeeld een naald en een kattenkop, ingesmeerd met plantenextracten. Toen in 2007, in de aanloop naar de Afrika Cup in 2008, het stadion van King Faisal in de stad Kumasi werd gerenoveerd, toverden werklui een ontelbare hoeveelheid buitenissige objecten onder het veld vandaan. Vooral onder de middenstip en bij de cornervlag. Dat is ook de angst van de Tema-aanhangers. Als zij hun tegenstanders een dag eerder het veld oplaten, dan hebben die de vrije hand om een behekste kippenvleugel onder het gras te verstoppen.
Water besparen
Het idee om een kunstgrasveld in Ghana aan te leggen ontstond in 2004, FIFA had Zuid-Afrika aangewezen als gastland van het WK in 2010 en wilde naast voetbal ook sportieve ontwikkeling naar het continent brengen. De bond trok daar onder de titel ‘Win in Africa with Africa’ € 70 miljoen euro voor uit. Zonder faciliteiten kan het Afrikaanse voetbal zich niet ontplooien, meent FIFA-voorzitter Sepp Blatter. Daarom wil de wereldvoetbalbond – in de aanloop naar het WK – de trainingskampen van Afrikaanse teams steunen, medische onderzoeken bevorderen en investeren in topclubs. Maar de voornaamste missie van Blatter is om in elk Afrikaans land minstens één synthetisch grasveld aan te leggen.
In de meeste Afrikaanse landen sporten zelfs de hoogste teams op knollenvelden. De helft van het veld bestaat uit hoog gras,het andere deel uit rode aarde of kuilen. “Kunstgras heeft de toekomst!” deelde Blatter de wereld mee voordat de Africa Cup 2008 begon. Hevige regenval of felle zon, “spelen op kunstgras is het hele jaar hetzelfde”. Gewoon gras boet meteen in aan kwaliteit als een team er meer dan twee keer er week op speelt. Op astroturf kunnen twee matches per dag plaatsvinden. Plus trainingsessies. En omdat de velden niet besproeid hoeven, besparen Afrikanen liters van hun schaarse water.
Onderkomen zoeken
Het was in 2007 dat FIFA de Ghanese havenstad Tema uitkoos als dé plek om een synthetisch voetbalveld aan te leggen. Die aanleg zou een jaar duren. Drie teams waren toen afhankelijk van het speelveld in het TemaSports Stadium: voor Tema Youth en het kleinere Real Sportive was het veld in Tema altijd al hun thuishaven. Topclub Accra Hearts of Oak as uitgeweken naar de havenplaats, omdat een Italiaans bedrijf hun stadion renoveerde ten behoeve van de Africa Cup. Alle drie de clubs moesten voor een jaar op zoek naar een vervangend onderkomen.
“Een financiële aderlating!”, klaagde e3 voorzitter van Real Sportive. “Wij komen nu al nauwelijks rond. Hoe moeten we de kosten dekken als we onze thuiswedstrijden tientallen kilometers verderop moeten spelen?” De Ghanese voetbalbond achtte het synthetische veld echter belangrijker dan de bezwaren van de clubbaas. Op 24 februari werd dat veld officieel geopend: Real Sportive en King Faisal speelden als eerste teams in de Premier League een wedstrijd op astroturf: 1-1. Toen Real Sportive het niet veel later tegen Tema opnam, openbaarde zich het eerste probleem. Het veld stond onder water, omdat het lokale bedrijf dat de mat had aangelegd niet aan een efficiënt afwateringssysteem had gedacht.
Zout strooien
Aan het einde van het seizoen degradeerde Real Sportive. Ook Tema Youth speelde niet al te best, al wist het ternauwernood een plekje in de hoogste divisie vast te houden. Aanhangers van beide clubs wisten waar de slechte resultaten vandaan kwamen. Ze wezen op de kuilen in het astroturfveld. Dat mocht dan wel egaal blijven onder slidings en sprints van rennende voetballers, maar was niet bestand tegen mensen die betoverde objecten onder de mat wilden begraven. De kuilen, een teken van hekserij, waren zichtbaar voor iedereen: waar ze in een gewone grasmat hadden kunnen worden dichtgestopt, is astroturf een stuk moeilijker te herstellen. Het neutraliseren van boze magie doet dat turf ook weinig goeds. Daar moet je namelijk zout voor strooien – en dat beschadigt de mat nog meer.
Ondanks de kuilen en zoutplekken blijft de nationale voetbalbond tegenstanders van Tema Youth toestemming geven om een dag voor de wedstrijd het stadion te betreden. Protest heeft geen zin. Een nauwelijks verholen poging van Tema Youth om op zijn minst makkelijker een juju-tegenaanval te kunnen inzetten evenmin. “Als alle teams eerder op ons veld mogen komen, dan willen wij bij uitwedstrijden ook eerder toegang tot hún stadions”, hadden ze de bond gezegd. Die stemde daar niet mee in. En dus vindt Tema Youth dat er, om niet door juju uit de hoogste divisie verdreven te worden, weinig anders rest dan tegenstanders te weren tot de wedstrijd begint. King Faisel-coach Steve Polack en zijn spelers kunnen op hun beurt afdruipen, om morgen zonder trainingssessie het synthetische veld op te stappen.
Voormalig Tema Youth-coach Opeele lacht om de toestanden rondom de nieuwe grasmat. “Welkom in Afrika!” De FIFA had zich volgens hem beter moeten realiseren dat dit continent anders is dan het Westen. Dat Westerse vondsten, hoe goedbedoeld ook, hier niet altijd goed uitpakken. En dat astroturf weliswaar bestand mag zijn tegen extreme weersomstandigheden, twee matches per dag en wat zware trainingssessies, maar lang niet zo makkelijk tegen de Afrikaanse cultuur.
Tema toch ten onder [kader]
King Faisel en een ander team dat door Tema-supporters werd tegengehouden, rapporteerden de vijandigheden die ze aantroffen aan de politie. Eventjes hielden de aanhangers zich koest. Tot dat het team van Wa All Stars op bezoek kwam. Tema’s supporters belaagden de spelers uit Wa. Die dienden daarop een officiële klacht in bij de Premier League Board, het orgaan dat de hoogste voetbaldivisie organiseert. De National Sports Council greep in: geen wedstrijden meer in dit stadion tot het einde van dit seizoen. De genadeklap kwam van de Ghanese voetbalbond. die ontnam Tema Youth aan het einde van het seizoen zes punten, waardoor het team direct degradeerde. De reden? Volgens de bond voetbalde Emmanuel Clottey twee wedstrijden voor Tema, terwijl hij officieel nog bij een ander team stond ingeschreven. Clubvoorzitter Osei Palmer vocht de beslissing aan. Clottey stond óók ingeschreven bij Tema en andere teams zouden eveneens spelers hebben opgesteld die eigenlijk niet in het veld mochten staan. Volgens de voorzitter werkte de bond Tema expres de hoogste divisie uit, omdat ze het team een brandhaard vond die de competitie negatief beïnvloedde.
Kippenveren op kunstgrasveld [kader]
FIFA investeert onder de titel ‘Win in Africa with Africa’ € 70 miljoen in Afrika’s sportieve ontwikkeling. De helft van dat bedrag gaat naar kunstgrasvelden voor 52 landen. In de meeste van die landen wordt daar al op gespeeld. Maar niet zonder problemen. Net als in Ghana, maakte de aannemer in het nationale stadion van Tanzania een fout bij de constructie van de waterafvoer. Met twee van die gevallen, vreesde de Oegandese voetbalbond dat afvoerproblemen bij de aanleg van zo’n grasveld hoorden. Om die reden, en omdat ze het kunstgras niet milieuvriendelijk achtte, weigerde de bond astroturf aan te leggen in het nationale Mandela-stadion. FIFA bevroor daarop alle overige fondsen. In Swaziland mocht FIFA wél een astroturfveld aanleggen. Kosten: € 420.000,-. De grasmat is nu al beschadigd door muti, lokale hekserij. De middenstip verbrandde op mysterieuze wijze. In de directe omgeving dwarrelden zwarte kippenveren.