Nu we in Nederland onze centjes moeten tellen is cultuur, met ontwikkelingssamenwerking, de populairste post om op te bezuinigen. In Afrika is nog minder geld. “Maar hoe meer Afrikaanse boeken en kunsten, hoe beter”, vindt de Kameroense antropoloog Francis B. Nyamnjoh. “Het hoofd van een Afrikaan heeft net zo hard voedsel nodig als zijn buik.” Daarom speurt Nyamnjoh naar verborgen manuscripten. In het nachtkastje van schooljuf Susan Nkwentie Ndé ontdekte hij Precipice.
“De zuster had meer oog voor de patiënt in het ziekenhuisbed dan voor het verhaal van de dokter. Haar hart maakte een sprongetje. Ze vond zijn glimlach betoverend.” Susan draagt voor uit eigen werk. De Nobelprijs voor de literatuur zal ze nooit winnen. Toch is Precipice geen simpel vrouwenromannetje waarin de knappe prins een afgrijselijk ongeluk krijgt en verliefd wordt op de arme verpleegster (die hij zonder alle ellende nooit had opgemerkt). Susan: “Ralph is een jonge Afrikaan die vijf jaar in Frankrijk woonde, geen rijke erfgenaam. Hij ligt in het ziekenhuis omdat de buschauffeur zichzelf voor de rit een borrel inschonk en daardoor een ravijn inreed.” Wel verliest Ralph zijn hart aan verpleegster Elise. Susan: “Er is geen Afrikaanse man die een vrouw die elke avond zelfgekookte soep brengt kan weerstaan.” Maar de twee krijgen elkaar niet. “Ralph vraagt Elise ten huwelijk, maar dan hoort zij van haar tante dat Ralph de zoon is van Perpetua Essin. En Perpetua is de heks die de dood van Elise’s moeder op haar geweten heeft. Bovendien is ze de zus van Elise’s vader, Ralph en Elise zijn dus neef en nicht”, legt Susan uit.
Vergezocht? Niet volgens Susan. “Misschien vind jij het plot een beetje vreemd, maar vrouwen in Afrika herkennen de relatieproblemen die ik beschrijf. ”Als het aan de schrijfster ligt wordt Precipice nog dit jaar bewerkt tot een theaterstuk. “Gaan jullie in Nederland minder investeren in theater en literatuur?” Susan wil niet geloven dat het nieuwe kabinet Rutte meer dan 200 miljoen euro van het cultuur-budget afsnoept. “Zoiets noem ik pas vergezocht.”
“Willen Afrikanen zich goed voelen in Afrika, dan moeten ze over eigen verhalen beschikken, waarin ze zichzelf en hun moraal herkennen.” Dat zeggen niet alleen schrijfster Susan en antropoloog Nyamnjoh, het is ook de visie van de Ghanese wetenschapper Kofi Appiah. Via de televisie, radio en internet dringen meer en meer ‘westerse beelden’ het continent binnen. Afrika verandert. “De oudere generatie klampt zich vast aan oude gebruiken. Ze blijven hun voorouders vereren om zich te herinneren wie ze zelf zijn”, zegt Appiah. “Jongeren willen mobieltjes en hippe Amerikaanse jeans. Ze zien dat de ouderen zich niet ontwikkelen, dus keren ze zich van de tradities af. Maar zij zijn Afrikanen, geen westerlingen. Jongeren moeten leren hoe ze hun oude cultuur aan het nieuwe leven verbinden. Boeken en voorstellingen zijn daar uitermate geschikt voor.” Dat blijkt ook uit westerse onderzoeken: personen gaan over zichzelf denken, zoals zij worden weerspiegeld in de verhalen en beelden van een cultuur. Simpel gezegd: iemand die is ‘wijsgemaakt’ dat hij of zij een eerlijk persoon is, zal eerder een geleend potlood teruggeven. Appiah: “Als jonge Afrikanen steeds zien dat zij achterlopen op het westen, dan zullen zij blijven achterlopen, terwijl zij zich op hun eigen manier kunnen ontwikkelen.”
“Kijk, die oude tradities zijn niet ineens verdwenen”, zegt Susan. “Polygamie bestaat hier bijvoorbeeld nog. Maar vroeger bleven Afrikanen verbonden met hun geboortedorp. Zij wisten precies wie familie was en wie niet.” Nu verhuizen dorpelingen naar de stad, stedelingen naar Europa of Amerika. Leef je eens in: jouw opa verwekte dertig kinderen bij zes vrouwen. En jij verhuist naar Amerika. Ga jij dan daarvandaan bijhouden hoeveel kinderen de halfbroer van jouw vader bij drie verschillende vrouwen verwekte? En waar die kinderen wonen en werken? “ En stel”, vervolgt Susan, “jij ontmoet ineens een man in wie jij je enorm herkent. Dan word je verliefd. En dan blijkt dat die herkenning voortkomt uit jullie bloedverwantschap…” Susan zwaait met haar boek. “Dat is wat Ralph en Elise overkwam!” In Precipice benadrukt Susan de familiewaarden, maar uiteindelijk kiezen de hoofdpersonen zelf wie ze willen zijn. “Dat is de toekomst van Afrika.”
“Na het lezen van Susan’s boek wil ik niet meer wit zijn”, vertelt de 22-jarige Delphine. Ik wil me ontwikkelen, maar mijn hart blijft Afrikaans.” Antropoloog Nyamnjoh: “Dat is de kracht van cultuur. Afrika moet zich ontwikkelen vanuit de kracht van Afrika. ”
Is het niet de wens van het Kabinet Rutte & Wilders dat Nederland weer Nederlandser wordt? Wellicht moeten de heren niet investeren in een strenger inburgeringsbeleid, maar in ontwikkelingssamenwerking en cultuur. Dan zijn de Afrikanen blij in Afrika. En ons hoofd heeft net zo hard vulling nodig als onze portemonnee.