Na een oproep van Save the Children breiden Nederlanders afgelopen winter tweehonderdduizend mutsjes voor baby’s in India. Andere hulporganisaties zijn sceptisch: geven verstoort de markt, en bovendien: wat moeten mensen daar met mutsjes?
Voor Save the Children was de campagne een enorm succes. Breister Ansjeline: “Ik heb 1730 mutsjes verzameld. En beseft hoe je met iets kleins een groot verschil kunt maken.”
‘Vandaag is het zover, de bekendmaking van mijn persoonlijke eindstand voor de actie Brei mee voor India’, blogt Maike eind februari. ‘Na vier maanden breien heb ik 68 mutsjes af.’ Wie googelt op ‘muts’ en ‘India’ vindt nog tientallen bloggende breisters. Ook in verzorgingstehuizen, bij verenigingen en op scholen tikten de afgelopen maanden de breipennen. Het resultaat: tweehonderdduizend babymutsjes. Per containerschip worden de mutsjes naar Mumbai vervoerd, waarvandaan ze op transport gaan naar het Indiase kantoor van kinderrechtenorganisatie Save The Children in Delhi. Vervolgens zullen ze als kraamcadeautjes worden uitgedeeld in de sloppenwijken.
Maar wat moeten zuigelingen in het tropische India met mutsjes? “Nu is het veertig graden in Delhi, maar in de winternachten kan de temperatuur tot het vriespunt dalen”, vertelt Sabine Copinga, campagnemedewerker van Save the Children. “Een mutsje beschermt baby’s tegen verkoudheid en longontsteking. De pasgeborenen in de sloppenwijken zijn vaak zwak, en dan kan zo’n ziekte fataal zijn.” Hoewel verkoudheid niet wordt veroorzaakt door kou, maar door het rhinovirus, kan kou het neusslijmvlies irriteren, waardoor het virus er makkelijk vat op krijgt. En kou kost energie, wat ten koste gaat van de weerstand. Als je weet dat een baby een kwart van de lichaamswarmte verliest via het hoofd, klinkt het mutsenplan zo gek nog niet.
Foute hulp
Toch is er kritiek op de mutsenactie. Zitten ze in India wel te wachten op onze mutsen? Waarom spullen sturen die mensen ter plekke ook zelf kunnen maken? “India heeft een enorme textielindustrie”, stelt columnist Han Koch in dagblad Trouw. “Juist door daar producten aan te schaffen zodat de lokale bevolking werk heeft, kun je verbetering realiseren.” Koch pleit zelfs voor schorsing van Save the Children door Partos, de brancheorganisatie die is opgericht om de kwaliteit van hulp te verbeteren. Ook Gerard Oonk van de Landelijke India Werkgroep hekelt de mutsenactie. “De breiende dames krijgen het idee dat mensen in India dolblij zijn met onze oude troep of zelfgeknutselde spulletjes.”
Groter geheel
“Wij zeggen niet dat je met een mutsje een leven redt”, reageert Copinga namens Save the Children. “Het mutsje staat symbool voor hoe je met iets kleins een groot verschil kunt maken. We willen Nederlanders op een actieve manier betrekken bij onze campagne Stop Kindersterfte!. We hadden ze ook kunnen vragen om een kaartje te sturen aan een Indiase moeder.” De mutsjes worden uitgedeeld in mobiele klinieken die elke dag twaalf sloppenwijken aandoen. “Komt een moeder voor controle tijdens haar zwangerschap naar de bus, dan geven we haar een mutsje en leggen we haar uit hoe ze ervoor kan zorgen dat haar baby gezond blijft”, zegt Save the Children-woordvoerder Marinke Ros. “Een mutsje helpt daarbij, maar goed handenwassen ook.” Ros deelde in november al een zak mutsjes uit in Delhi “Een voorproefje. Vrouwen stonden met open mond te kijken. Dat er elders ter wereld mensen zijn die beseffen dat zij hun kind onder moeilijke omstandigheden opvoeden, en die met hen meeleven, dat is echt een steuntje in de rug.” Dat lokale kleermakers oneerlijke concurrentie zouden krijgen door de gratis mutsjes, vindt Ros onzin. “Toen ik in India was, heb ik geen mutsenmaker gezien”, zegt Ros. “De muts is geen Indiaas gebruik, vrouwen wikkelen hun baby meestal in doeken. Mogelijk bevordert de actie zelfs de productiviteit. Als de mutsjes bevallen, kunnen Indiërs ze zelf gaan maken.”
Inleven
Paul de Leeuw liet het publiek bij zijn MaDiWoDoVrijdagshow de hele uitzending lang breien. Er verschenen bijna tweehonderd artikelen in (regionale) kranten. Dat de breicampagne zo’n hit werd, is ook voor Save the Children een verrassing. Copinga: “We hadden ingezet op vijftigduizend mutsjes. Een ambitieus plan, dachten we. Het werden er tweehonderdduizend.” En hoewel de actie inmiddels is afgelopen, blijven er mutsjes binnenkomen. “Breien is hip”, zegt Richard Lamb van Bureau Trendwatcher.com. Eerder voorspelde hij dat huiselijkheid, van breien tot appeltaart bakken, een comeback zou maken in 2010. De timing was bovendien ideaal, denkt Lamb. “De campagne vond plaats in de winter, waardoor mensen zich konden inleven in anderen die kou ervaren. Geld storten is ook simpel, maar dat duurt kort en het wordt door niemand gezien. Mensen willen iets creëren of iets beleven. Denk aan andere succesacties zoals de Alpe d’HuZes, fietsen tegen kanker. Of de Haegsche Culitour van Right to Play.”
Nog een keer?
Gaan we volgend jaar weer breien voor India? “Dat kan makkelijk”, denkt trendwatcher Lamb. “Juist omdat de actie al een succes was, zullen mensen er deel van willen uitmaken. Denk aan het Glazen Huis van radio 3FM. Die maken slim gebruik van de media om het publiek op te jutten. Dat zou ook met de mutsjes kunnen: ‘vorig jaar tweehonderdduizend baby’s geholpen, dit jaar willen we driehonderdduizend mutsjes. Brei mee!’”
Maar Save the Children is een kinderrechtenorganisatie, geen mutsenclub. Die balans moet duidelijk blijven in de hulpacties. “De succeselementen zullen we gebruiken bij een volgende actie”, zegt Copinga. “Of dat weer breien wordt, dat valt nog niet te zeggen.”
Breien voor India
In India overlijden jaarlijks twee miljoen kinderen jonger dan vijf jaar aan ziektes die eenvoudig te voorkomen en te genezen zijn. Voor de campagne Stop Kindersterfte! ontving kinderrechtenorganisatie Save the Children 1,6 miljoen euro van de Postcodeloterij. Hiervan worden de Brei-campagne en mobiele klinieken in Delhi gefinancierd. Het idee stamt uit de Verenigde Staten, waar dames na een uitzending over Save the Children spontaan de breipennen oppakten. Ook in Duitsland en Groot Brittannië zijn mutsjes voor pasgeborenen gebreid. www.breivoorindia.nl
“Het voelt goed om iets voor anderen te betekenen”
Ina van Doorn (62) Activiteitenbegeleider bij zorggroep Charim, locatie Mirtehof in Zeist
Aantal mutsjes: ruim 5000, gebreid door bewoonsters van het tehuis en mensen uit de omgeving.
“In de activiteitenruimte van het tehuis wordt vaker gebreid: poppen, dieren, tasjes. Maar bewoners die de folder van Save the Children hadden gezien, vroegen of ze mutsjes konden breien voor India. Ook mensen die niet eerder gebreid hadden, sloten aan, net als familieleden van de bewoners en mensen uit de buurt. Mijn zus werkt in een verzorgingstehuis in Zeeland. Daar wilde een blinde vrouw zo graag mee breien dat ze met behulp van een plankje met zetspijkertjes een muts maakte. Die techniek is vergelijkbaar met punniken, maar dan in het groot.
We hebben nog geprobeerd om ook de mannen in het tehuis te laten breien, maar dat is niet gelukt. Ze toonden wel belangstelling. Vooral toen medewerkers van Save the Children de mutsjes kwam ophalen en vertelden waar ze naartoe zouden gaan.
De actie is nu afgelopen, maar er komen nog steeds bewoners vragen wanneer we weer gaan breien. Het voelde voor hen goed om iets voor anderen te kunnen betekenen.”
“Deze campagne raakt mijn omahart”
Ansjeline Faber (51) Wol- en hobbywinkel LenianeL in Schagen
Aantal mutsjes: 1730, waarvan 10 zelfgebreid en de rest door klanten.
“Ik was een beetje huiverig toen wolfabrikant Phildar vroeg of onze winkel de mutsenactie wilde steunen. Je verbindt toch je naam ergens aan. Maar deze breiactie bleek zorgvuldig georganiseerd. En het raakte mijn moederhart en mijn omahart – ik heb twee kleindochters. In India gaan kindjes dood. Ik was me er niet van bewust dat je met een kleine daad een verschil van levensbelang kunt maken daar. Die mutsjes kunnen gebruikt worden om vrouwen naar de mobiele kliniek te krijgen. Anders gaan ze alleen als ze erg ziek zijn. Iets weggeven werkt. Dat zie ik ook in mijn winkel. En met het mutsje ontvangen de vrouwen ook voorlichting over het verzorgen van hun baby, én zichzelf.
Je merkt het: ik word weer enthousiast als ik erover praat. Ik heb het verhaal ook verteld aan twee streekkranten en aan de streekradio. Daarna sloeg zelfs de journaliste aan het breien.
Zelf heb ik maar tien mutsjes gebreid. Ik werk zestig tot tachtig uur per week, dus het moest tussen de bedrijven door. Mijn man doet de zakelijke kant van de winkel. Hij breit niet. Maar hij was wel enthousiast. Hij bedacht kortingsbonnen: wie een mutsje inleverde kreeg een euro korting. ‘laat maar zitten’, zeiden de klanten. Ze vonden het zo fijn om de moeders in India te helpen.”
“Herinneringen kwamen terug”
Mevrouw van der Wal (78) Bunde
Aantal mutsjes: 48, allemaal zelf gebreid.
“Ik zag de mutsjesactie voor het eerst bij het televisieprogramma Koffietijd. Daar vertelden ze dat je het patroontje kon krijgen bij een wolwinkel. Ik was net aan mijn heup geopereerd en ik moest veel rusten, dus ik was blij om een doel te hebben. Ik breide in mijn luie stoel, met mooie muziek op de radio. Soms keek ik er ook tv bij.
Tegenwoordig draait het altijd om geld, geld en nog eens geld. Ik ben liever bezig voor mensen. Uiteindelijk heb ik alle mutsjes in een mooie doos gedaan met een kaartje erbij. Daarop heb ik geschreven dat ik heel erg van kinderen houd. Ik houd ook erg van oude mensen. Ik ben zelf oud. Je keert weer terug naar dingen die je in je vroeger deed. In mijn jonge jaren en toen ik kleine kinderen had, breide ik veel. Vestjes, truitjes, broekjes, alles. Ik moest toen altijd sparen voor de missie. Die herinneringen kwamen terug tijdens het breien van de mutsjes. Ik ben niet kinds, hoor. Ik ben verdomd goed bij de tijd.”
De mutsjes moeten aan strenge eisen voldoen. Ze zijn van echte wol, want synthetisch materiaal vat makkelijk vlam. Er hangengeen touwtjes of pompons aan. Ze zijn niet wit, ecru of zwart, want die kleuren worden in India geassocieerd met de rouw.